Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)

Obsesyon, istemsizce akla gelen, kişinin engelleme çabalarına rağmen inatçı bir biçimde tekrarlayan ve kişide klinik olarak belirgin bir sıkıntı oluşturan düşünce, imge ve dürtüleri tanımlamak için kullanılan terimdir.
Kompulsiyonlar ise obsesyonların neden olduğu sıkıntıyı azaltmak için istemli olarak sergilenen zihinsel ve davranışsal tepkiler şeklinde ortaya çıkmaktadır.
Obsesyon veya kompulsiyonlar kişinin yararına olan davranışların yerine geçebilmekte ve işlevselliklerinin önemli derecede bozulmasına sebep olabilmektedirler. Obsesif (takıntılı) düşünceler dikkatin toplamasını gerektiren bilişsel aktivitelerde zorlanmalara yol açabilmekte ya da buna benzer uyaranlardan kaçınma davranışına neden olarak günlük hayatta bazı kısıtlılıklar yaşanmasına sebep olabilmektedirler.  Kompulsiyonlar (zorlantı) ise, obsesyonların sebep oldukları kaygıyı giderme amacıyla yapılan zorlayıcı davranışlardır.  Örnek olarak; kendisine hastalık bulaşacağı endişesi yaşayan bir kişi yaşadığı obsesyonel sıkıntıdan kurtulabilmek için cildinin tahriş olması pahasına tekrar tekrar ellerini yıkayabilir. Başka bir örnekte ise; elektrik düğmelerini, yemek yaptığı ocağı, dış kapıyı, pencereyi, evdeki elektrikli cihazları kapatıp kapatmadığından emin olabilmek için diğer kişilere tekrar tekrar sorarak güvence arar, herhangi bir şekilde zarar oluşmasının olasılığı olmamasına rağmen defalarca kapatıp kapatmadığını kontrol eder.

Bu kişileri aşırı düzenli, titiz ve kontrollü görünürler. Kuralcı ve ayrıntıcıdırlar. Obsesyonlar ve kompulsiyonlar kişiyi oldukça tedirgin eder. Bu durumun kendilerine büyük sıkıntı verdiğini ifade ederler. Genelde dikkatlidirler fakat yineleyen düşünce ve davranışlarda dikkatleri dağılabilir. Kişi saplantılarını genelde saçma bulur fakat engelleyemez.

• Aşırı düzeyde şüphe duyma ve sürekli olarak güven-onay ihtiyacı,
• Kir, pislik veya mikrop bulaşma korkusu,
• Düzen, simetri, kusursuzluk ihtiyacı,
• Hata yapmaktan korkma,
• Sosyal olarak kabul edilemeyecek bir davranışta bulunarak başkalarına rezil olacağından korkma,
• Diğer insanlara ya da hayvanlara zarar verme korkusu,
• Günah işleme, şeytani bir şey yapma korkusu.

• Tekrar tekrar el yıkama, yıkanma,
• El sıkışma, başkalarının dokunduğu yerlere/nesnelere dokunmama,
• Kendisinin veya sevdiklerinin başına kötü bir şey geleceğinden korkma,
• Kapı kilidini veya ütü, ocak gibi cihazları sürekli olarak kontrol etme,
• Yiyecekleri belirli bir sıraya göre yeme,
• Yapması gereken işleri belirli bir sırayla yapma,
• Gündelik işlerini yaptığı sırada içinden ya da sesli olarak sayı sayma,
• Devamlı olarak eşyaları belirli bir şekilde düzenleme,
• Değersiz olan eşyaları atamama, toplayarak biriktirme,
• Belli bir kelimeyi, cümleyi veya duayı sürekli olarak içinden tekrarlama.

OKB nedenleri arasında genetik/biyolojik sebepler, toplumsal/kültürel sebepler ve yetiştirilme tarzı gösterilmektedir.

Hastalığın yaşam boyu yaygınlık oranı yaklaşık %2-3 düzeylerindedir. Genelde genç yaşta başlar. Büyük kısmı 18-25 yaşları arasında başlar. Fakat daha geç başlangıç da mümkündür.

OKB tanısı obsesyon ve kompulsiyonların ortaya konmasıyla konur. Bu şikayetlerin gün içinde belli bir süreden uzun zaman sürmesi, günlük işleri ve hayatın akışını engelliyor olması gibi kriterleri vardır.

OKB tedavisinde birincil yaklaşımlar ilaç tedavisi ve bilişsel davranışçı terapidir. İlaç tedavisinde ilk tercih antidepresan ilaçlardır. Bu ilaçlarla iyileşme depresyon hastalarına nazaran daha yüksek doz ve daha uzun sürede sağlanabilmektedir. Gerekirse ek ilaçlarla güçlendirme yapılabilir. Yine de OKB hastalarının tedavisi zordur, uzun sürebilir ve hastaların bir kısmı tedaviden fayda görmeyebilir.